3D: de toekomst van de film of slechts een rage?

3D: de toekomst van de film of slechts een rage?  

We zijn er de afgelopen jaren aan gewend geraakt: 3D-films. De een houdt er meer van dan de ander, maar het is nu eenmaal de toekomst van de cinema. Of niet?

Een stukje geschiedenis
Het is verleidelijk na het zien van de met special effects gevulde blockbusters van nu om 3D-films als een modern iets te zien. Niets is echter minder waar. Pogingen om 3D te realiseren zijn niet veel ouder dan de filmkunst zelf. Begin jaren negentig van de negentiende eeuw had William Friese-Greene al een patent verkregen op een proces dat 3D-film mogelijk moest maken door stereoscopie. Hierbij werd een film op twee verschillende schermen geprojecteerd en moesten bezoekers door een stereoscopische bril kijken die door samenvoeging van de twee beelden een illusie van 3D creëerde. Edwin S. Porter, een andere pionier, experimenteerde in 1915 met Anaglyph 3D, de technische benaming voor de iedereen welbekende brilletjes met een rood en een groen gekleurd glas. Het was geen succes en het zou tot 1922 duren voor The Power of Love, de eerste commerciële film in 3D, werd uitgebracht. Wederom liep men er niet voor warm.


De heropleving van 3D in de jaren vijftig en tachtig
Mede door de hoge kosten en de Grote Depressie was er ook in de jaren twintig en dertig weinig tot geen interesse in 3D. Het duurde eigenlijk tot de jaren vijftig voor de periode aanbrak die door sommigen wel ‘het gouden tijdperk’ van 3D wordt genoemd. Bwana Devil was in 1952 de eerste kleurenfilm in 3D en ook 3D-strips raakten populair. Met name horrorfilms profiteerden van het 3D-effect. Films als House of Wax, The Creature From the Black Lagoon en zelfs Hitchcocks Dial M for Murder zorgden voor een enorme stijging van de populariteit van 3D-films. Ook nu echter raakte 3D weer uit de gratie; het bleek technisch lastig in onderhoud en de meeste bioscopen zagen het niet als een goede investering. In de jaren zeventig en tachtig herhaalde dit proces zich door een tijdelijke opleving met films als Jaws 3-D en Amityville 3-D.

De recente wederopstanding van 3D
De belangrijkste naam voor 3D van de afgelopen tien jaar is ongetwijfeld James Cameron. Zijn Ghosts of the Abyss was in 2003 technologisch een enorme stap vooruit. Avatar (2009), ook van Cameron, was met speciaal daarvoor ontwikkelde camera’s gefilmd en liet de populariteit van 3D exploderen. Het werd de best bezochte film aller tijden met Camerons Titanic op twee. Direct hierna verschenen er meer 3D-films in de bioscoop, al dan niet haastig naar 3D omgezet in postproductie, zoals dat bij Clash of the Titans het geval was. Deze omgezette films legden het kwalitatief echter af tegen ‘echte’ 3D-geconceptualiseerde films als The Adventures of Tintin, Hugo en The Avengers.





Dalende omzet versus innovatie: de status quo en toekomst van 3D-films
Een zoektocht op het internet leert al snel dat er ook nu weer barsten ontstaan in het firmament van 3D-cinema. Waar Avatar nog 83% van zijn omzet uit 3D haalde in plaats van uit reguliere voorstellingen, was dit bij Toy Story 3 nog maar 56% en bij Brave zelfs nog maar 32%. Een filmmaker als Christopher Nolan weigerde The Dark Knight Rises in 3D te filmen en ’s werelds bekendste filmcriticus Roger Ebert schreef twee venijnige artikelen over 3D. Bloggers op internet klagen over hoge ticketprijzen en slecht gemaakte 3D-effecten. Tevens lijkt medisch onderzoek aan de California State University uit te wijzen dat mensen bij 3D-films drie keer zo snel problemen als vermoeide ogen, misselijkheid en hoofdpijn ervaren. Is het einde van 3D dan alweer in zicht?
De voorvechters van 3D zien het een stuk hoopvoller in. James Cameron ziet, waar het gaat om de manier waarop wij naar entertainment kijken, 3D als iets onvermijdelijks; het is de toekomst van cinema en tv. Regisseur Rian Johnson (Looper) hangt deze gedachte ook aan. Hij stelt dat, ondanks dat hij zelf nog geen fan is, de 3D-technologie nog onvoldoende ontwikkeld is om ons echt in de ervaring onder te kunnen dompelen. De revolutie die Technicolor destijds was voor kleurenfilm, moet volgens hem voor 3D nog komen. Ikzelf denk dat het nog beide kanten op kan gaan, maar ben geen échte voorstander van 3D, zeker niet voor alle films. Cameron is een visionair, maar er is meer innovatie nodig om mij over de streep te halen. Voor 2013 staan vierentwintig 3D-films op de agenda. Will history repeat itself?

eerder verschenen op www.nadelunch.com