Kunstenaar en activist - Ai Weiwei: Never Sorry (2012)

“Fuck you, Motherland”, was de felicitatie van Ai Weiwei in een online videoboodschap aan de Volksrepubliek China voor haar zestigjarig jubileum. Ai Weiwei: Never Sorry toont de activist, kunstenaar en man die in 2011 de meest invloedrijke kunstenaar ter wereld werd genoemd door ArtReview.

 

Free Ai Weiwei

April vorig jaar fietste ik langs het Groninger Museum. Dat was voor mij niets bijzonders, aangezien ik dat bijna dagelijks doe. Wie dit door Mendini ontworpen gebouw kent, weet wat een explosie van kleuren en vormen het is. Nu viel mijn oog echter direct op vier grote, rode panelen aan de zijkant van het museum waarop de tekst ‘Free Ai Weiwei’ te lezen stond. Ik vond dit opvallend, aangezien ik in ruim tien jaar tijd nog nooit had meegemaakt dat het museum op een dergelijke manier actie voerde. Dit moest wel een bijzondere man zijn. Ik sprak met mezelf af dat ik thuis op zou gaan zoeken wie deze Ai Weiwei was en waarom hij vastzat. De eerste keer dat ik echter pas weer van deze man hoorde, was bij het zien van de trailer van deze documentaire die toen nog moest verschijnen. Ik had hem nooit opgezocht.

Ai Weiwei: Never Sorry van regisseur Alison Klayman wist op het Sundance Film Festival de special jury prijs in de wacht te slepen. Op dit moment staat hij op een shortlist van 15 films die in aanmerking komen voor een Oscarnominatie voor beste documentaire, de daadwerkelijk nominaties worden 10 januari bekend gemaakt. Ondanks deze waardering is de film buiten kleine kring nog weinig bekend met slechts 851 stemmen op IMDB, ongeveer de helft van wat Costa! (2001) heeft. Nauwelijks te verkroppen, want deze film heeft een boodschap die eigenlijk door zoveel mogelijk mensen zou moeten worden gezien en gehoord, ook buiten filmfestivals om.

 

De documentaire begint vrij rustig in Ai’s studio in Beijing, spelend met een van zijn vele katten. Dit mondt al snel uit in een interessante metafoor: één van zijn katten is in staat deuren te openen. Hij vertelt dat als hij die kat níet zou hebben gehad, hij nooit had geweten dat er katten bestonden die deuren konden openen. Ai Weiwei heeft dus zelf geleerd dat er dingen mogelijk zijn buiten wat je denkt te weten en is tegelijkertijd tegenwoordig zelf iemand die deuren probeert te openen voor zijn medemens op het gebied van vrijheid.

Ai Weiwei als dissident en activist

We zien hoe Ai Weiwei na de aardbeving in Sichuan in 2008 actie gaat voeren om erachter te komen hoeveel doden daarbij zijn gevallen door slechte constructie van scholen, wat de regering niet vrij wil geven. Hij kiest er daarna voor de Olympische Spelen in Beijing te boycotten, terwijl hij mede ontwerper van het Nationaal Stadion was. Wanneer hij later wil gaan getuigen bij de vervolging van een andere activist, valt de politie ’s nachts zijn hotelkamer binnen en wordt hij geslagen en vastgehouden. De zwelling is zo bedreigend dat hij kort daarop geopereerd moet worden.

Social media als wapen

Al deze zaken legt Ai Weiwei vast en hij gebruikt de social media om zoveel mogelijk mensen op de hoogte te stellen van wat er allemaal gebeurt. Toen zijn blog offline werd gehaald greep hij naar Twitter, waarop hij inmiddels ruim 180.000 volgers heeft. Gesprekken met de documentairemakers worden afgewisseld met beelden uit zijn eigen documentaires en archiefbeelden. We zien zijn voorstellingen in Berlijn en het Tate Modern, maar ook zijn strijd om een aanklacht tegen zijn mishandeling in te dienen. Behalve dat er camera’s op zijn huis gericht staan, lijkt hij ook gevolgd te worden. Bizar is het wanneer de politie zijn gezelschap filmt en Ai Weiwei’s mensen op hun beurt de politie staan te filmen. Hij wordt duidelijk gezien als een gevaar.

Onvermijdelijk kwam natuurlijk het moment dat Ai Weiwei gearresteerd werd en ik terug moest denken aan de ‘Free Ai Weiwei’ kreet van het Groninger Museum, waar ik in alle vrijheid langsfietste op weg naar huis. Hij werd 81 dagen vastgehouden, onder constante bewaking. Ik had niet eens de moeite genomen op te zoeken wie hij was. Enigszins pijnlijk, als je bedenkt dat deze man eigenlijk zijn leven op het spel heeft staan voor meer vrijheid in zijn land. Of het een boze tweet is of een Gangnam Style parodie, Ai Weiwei blijft opkomen voor meer vrijheid en dat is precies wat deze mooie documentaire laat zien.

 

 

 

Deze review verscheen eerder op Nadelunch.com